اگر نگاهی به اطراف زندگی خودمان داشته باشیم، لوازم بافتنی بسیاری خواهیم دید. بافتنی هایی که از در هم پیچیده شدن رشته های مختلف به وجود آمده اند. مشاغل بسیاری، مانند حصیربافی، موجب پدید آمدن این محصولات می شوند. کالاهای بافتنی، دارای انواع گوناگونی با کاربردهای مختلف هستند. از پوشاک گرفته، تا فرش و تزئینات و…. در این مقاله قصد داریم که در مورد شغل و هنر حصیربافی بیشتر با شما صحبت کنیم. اینکه چه محصول هایی دارد و فواید این هنر قدیمی کدام است؟ اما، از آنجا که حصیربافی جزء صنایع دستی به شمار می آید، بهتر است که قبل از هر چیز، مختصری از مفهوم صنایع دستی گفته شود.
صنایع دستی چیست؟
همانطور که از نامش پیداست، صنایع دستی را می‌توان صنعت، شغل و هنری در نظر گرفت که تولید محصول در آن، توسط دست انجام می شود. در نگاهی عمومی تر، می توان کاردستی را نوعی صنایع دستی در نظر گرفت. اما، مفهوم واقعی آن را می توان والاتر از یک کاردستی معمولی دانست. به طوری که روز ۱۰ ژوئن، به نام روز صنایع دستی نامگذاری شده است. همه ما با کاردستی های زمان مدرسه آشنایی داریم و میدانیم که اکثر آنها برای سرگرمی تهیه می شدند. در حالی که صنایع دستی، بیانگر پیشینه تاریخی و فرهنگی اقوام و ملل مختلف می باشد. هر کدام از محصولات و دستاوردهای این صنعت، میتواند شناسنامه ای از تاریخچه، فرهنگ و رسوم جوامع و ملل مختلف باشد. در روند تولید اینگونه محصولات، دخالت ماشین آلات و ابزار صنعتی را کمتر مشاهده می کنید. عموماً توسط دستان استادکار و با عشق بسیار تولید شده‌اند. این محصولات علاوه بر نقش و ساختار زیبایی که دارند، کاربردی نیز هستند. حصیربافی یکی از مشاغل سنتی است که در حیطه صنایع دستی قرار میگیرد. در ادامه مطلب با ما همراه شوید تا به بررسی بیشتر این هنر سنتی و زیبا بپردازیم.
صنایع دستی چیست؟
معرفی حصیربافی
حصیربافی را می‌توان شکل ابتدایی صنعت نساجی دانست. با توجه به اسناد تاریخی، حصیربافی یکی از قدیمی ترین هنرنمایی های بشر است. اکتشافات و تحقیقات باستان‌شناسی، نشان دهنده آن است که زیراندازهای گیاهی و حصیری، از نخستین فرش های بشر بوده است. همچنین، انسانها از همان زمان باستان و بسیار دور، برای ساخت خانه از چوب گیاهان و حصیر استفاده می کرده‌اند. این هنر اصیل و کهن، همانند دیگر صنایع، به مرور زمان رشد و تکامل یافته است. به طوری که امروزه حصیربافی علاوه بر زیر انداز و سرپناه، شامل طیف وسیعی از محصولات دیگر نیز میشود. مانند: طناب، کلاه، سبد، جا ادویه ای، ظرف نان، پرده، زنبیل و بسیاری از کالاهای متنوع دیگر.
گارگاه حصیربافی گیلان
حصیربافی در ایران
شاید به طور دقیق، یک تاریخ مشخص برای پیدایش هنر حصیربافی در تاریخ جهان موجود نباشد. اما، به یقین می‌توان ایران را جزء کشورهای پیشگام در این صنعت دانست. امروزه، در بسیاری از شهرهای ایران، مخصوصاً نقاط شمالی و جنوبی کشور، شاهد تولید و استفاده از محصولات این هنر هستیم. با توسعه دادن حصیر از زیراندازهای ساده، به دیگر محصولات، مانند انواع ظروف، سفره حصیری و…، تنوع محصولات بیشتر شده است. این توسعه و پیشرفت موجب شده تا علاقه‌مندان بسیاری جذب آموزش، تولید و استفاده از این کالاها شوند. بافت حصیر ممکن است تخت یا مشبک باشد که پایه و اساس تولید انواع آن را می‌توان یکی دانست. اما با این وجود، یک تفاوت اصلی در بین محصولات مناطق مختلف به چشم می‌آید و این تفاوت در نوع و جنس مواد اولیه مصرفی می باشد.
تاریخچه حصیربافی
مواد اولیه حصیر
تا اینجا دانستیم که حصیر، در حیطه صنایع دستی و بافتنی قرار میگیرد. مواد اولیه این محصول، الیاف و شاخه های گیاهان مختلف است که توسط دستان هنرمند تولیدکننده، در هم پیچیده می شوند و گره میخورند. گیاهان مورد استفاده در حصیربافی، با توجه به محل بومی تولید محصول متفاوت هستند. به عنوان مثال: اگر سری به جنوب ایران بزنید، خواهید دید که معمولاً مواد اولیه تولید حصیر، ساقه نی های باتلاقی و برگ درخت خرما (در زبان محلی به آن پیش می‌گویند) می باشد. از طرفی، در نقاط شمالی ایران، بیشتر از ساقه گیاهانی مانند: برنج، لی و دیگر نی های مردابی استفاده میشود. درخت بید هم یکی از گیاهانی است که در حصیربافی مورد استفاده قرار می گیرد. درخت بید، متعلق به اکثر نقاطی می باشد که می‌توان آن را کشت نمود و از ساقه آن در تولید حصیر بهره‌مند شد.
وسایل کار و ابزار حصیربافی
محل کار بافنده حصیر، خالی از ابزار و ماشین آلات غول پیکر صنعتی و آلاینده است. بیشتر کار ها در حصیربافی، توسط فعالیت دست انجام شده و می توان با ابزاری بسیار ساده، مانند: قیچی، چاقو، درفش و غیره مشغول به کار شد. البته حصیربافی را می‌توان با دستگاهی که شبیه به دار قالی است، نیز انجام داد.
حصیربافی در گیلان
گیلان را می توان یکی از مناطق ایران دانست که از جایگاه خوبی در صنایع دستی و حصیربافی برخوردار است. ماده اولیه مورد استفاده در تولیدات حصیری گیلان، عمدتاً از گیاهی به نام لی می باشد. گیاه لی خودرو است. به دلیل تولید و تقاضای زیاد برای استفاده از محصولات حصیری، در مناطق شمال برخی از گیاهان را در مزارع کاشته و پرورش می دهند تا پاسخگوی نیاز بازار باشد. الیاف گیاهان، به وسیله دستان هنرمند و خلاق استادکار، در هم تنیده شده و محصولات رنگارنگ و متنوعی را پدید می‌آورند که چشم هر بیننده ای را به خود جلب می نماید. دیدن این همه ذوق، تنوع و هنر در تولید محصولات مختلف، وجود انسان را بی اختیار به وجد آورده و جمله معروفی که هنر نزد ایرانیان است را در ذهن، تداعی میکند.
حصیربافی در گیلان
مزایای حصیربافی
حتماً با مطالعه متن بالا، به ویژگیهای منحصر به فردی از صنایع دستی پی برده آید. یکی از آنها را می‌توان، طبیعی بودن محصولات تولید شده در این صنعت دانست. حصیربافی نیز علاوه بر سازگاری با محیط زیست، مزایای فراوانی دارد. مانند:
_ مواد اولیه مورد نیاز آن بومی، ارزان و به طور فراوانی در دسترس است.
_ ابزار پیچیده و زیادی برای این کار مورد نیاز نمی باشد.
_ راه اندازی کارگاه تولید و عرضه آن در هر مکانی (حتی در خانه ) به راحتی قابل انجام می باشد.
و همین طور، ظرفیت تولید و صادر کردن به مناطق دیگر هم دارد. استفاده از محصولات صنایع دستی میتواند به رشد هرچه بیشتر این صنعت کمک کند. بنابراین، بیایید با تهیه این محصولات، علاوه بر حمایت از تولیدکنندگان، به خانه و محیط زندگی خودمان رنگ و بوی دلنشین طبیعت هدیه کنیم.
یک نظر در “هنرحصیربافی را بهتر بشناسیم؟!”